Wisła to nie tylko jedna z największych rzek Polski, to niezmienny symbol kraju, ośpiewany w wielu piosenkach i utworach. To symbol jedności miast, ponieważ Wisła jest jedną z niewielu rzek w Europie, której udało się zachować pełnię wody, szerokość i całą pierwotną przyrodę. Wisła łączy wszystkie największe miasta Polski: Warszawę, Kraków, Gdańsk i Toruń. Koryto rzeki mija najpiękniejsze krajobrazy, obmywa historyczne miejsca i tworzy swoją historię, pisze warsaw-name.eu.
Na lewym brzegu Wisły znajduje się historyczne centrum Warszawy, serce Polski – Stare Miasto. W Warszawie Wisła obmywa najważniejsze zabytki architektury i przyrody: największą parafię św. Marii Magdaleny, Zoo, słynne Sady Żoliborskie i nie tylko. Wisła to rzeka o wyjątkowej historii, która jest wypełniona wieloma wydarzeniami i wybitnymi ludźmi.
Wisła odgrywa ważną rolę w tworzeniu Polski i jej stolicy Warszawy. W naszym artykule opowiemy o tym, jak powstała Wisła, najciekawsze fakty z jej historii i wpływ na teraźniejszość.
Historia Wisły: jak powstała rzeka?
Wisła powstała po połączeniu dwóch lat: Białej Wisełki i Czarnej Wisełki. Stąd też pochodzi nazwa rzeki, ponieważ „Wisełka” oznacza małą Wisłę.
Życie jednego z największych krajów Europy rozpoczęło się na samym początku historii Ziemi, w czasie, gdy nastąpiło najsilniejsze ochłodzenie klimatu. W ciągu ostatnich dwóch milionów lat tereny dzisiejszej Polski niemal dziesięciokrotnie pokrywało zlodowacenie. Te lodowce, które zsunęły się z terytorium Skandynawii, za każdym razem miały silny wpływ na powstawanie doliny Wisły.
W czasach ocieplenia prawie cały lód topniał, a rzeka stawała się coraz większa i szersza. Te zarysy Wisły, które widzą współcześni, powstały co najmniej czternaście tysięcy lat temu. Wtedy to zlodowacenie skandynawskie całkowicie zniknęło z przyszłych ziem polskich. Formacja doliny Wisły trwa nieprzerwanie, rzeka zmienia się z biegiem czasu. W szczególności bardzo zauważalna jest erozja brzegów rzeki i stały wzrost opadów rzecznych wzdłuż całego koryta Wisły.
Dlatego mówi się, że Warszawę wychowała Wisła. W wielu dziełach artystycznych i piosenkach Wisła jest opisywana jako „matka Polski”, która martwi się o losy każdego miasta, które obmywa.
Wisła – Ojczyzna Prasłowian
Wiadomo, że brzegi Wisły i Odry są najstarszymi terenami, na których osiedlały się niegdyś ludy prasłowiańskie. To właśnie nad brzegiem Wisły, gdzie w pierwszych wiekach naszej ery mieszkali Wenedowie, pod koniec drugiego tysiąclecia przed naszą erą żyły plemiona rolniczo-pasterskie o charakterystycznej kulturze. W archeologii nazywany łużycką.
Po raz pierwszy w źródle pisanym Wisłę wspomniał starożytny rzymski pisarz Pliniusz Starszy w swoim najsłynniejszym dziele „Historia naturalna” w 77 roku n. e. Opisał rzekę Vistula, która wpada do Morza Bałtyckiego. Być może nazwa rzeki ma starożytny korzeń „vil”, co oznacza”prąd”.
Już we wczesnym średniowieczu Anglosasi nazywali rzekę Whistla, później Słowianie skrócili nazwę do Wisła. W drugim wieku starożytny grecki uczony Ptolemeusz opisał Wisłę jako naturalną granicę, która powstała między ziemiami germańskimi i sarmackimi. Starożytni Rzymianie uważali Wisłę za część Wielkich Niemiec.
Najaktywniejsze zasiedlanie doliny Wisły przez plemiona słowiańskie rozpoczęło się w VIII wieku. Już w IX wieku zachodniosłowiańskie plemię Wiślan stworzyło pierwsze państwo, które miało centrum w Krakowie, Sandomierzu i Stradowie. Już pod koniec IX wieku wszystkie te ziemie przejął Świętopełk I. To on zmusił Wiślan, które były wówczas poganami, do przyjęcia chrześcijaństwa. W X wieku podbił zachodniosłowiańskie plemię Polan. Z tego powstała nazwa mieszkańców – Polacy i ich państwo Polska.
Wisła to prawdziwy symbol historyczny, który powstał na długo przed powstaniem wielkiego państwa.
Cechy rzeki
Główna cechą i odróżnieniem dorzecza Wisły od innych rzek europejskich jest jej asymetria jako konsekwencja ruchu lodowców. Na prawą stronę dorzecza Wisły wpływa 73% rzeki, a na lewą – 27%.
Wisła jest najdłuższą rzeką w Polsce, która płynie w trzech typach terenu: równinach Europy Wschodniej, wyżynach Europy Zachodniej oraz strefie wyżyn alpejskich i karpackich.
Górny bieg Wisły płynie w górach, dlatego jest niezwykle burzliwy. Już w Warszawie aż do Krakowa Wisła opada na równinę.
Wisła w swoim środkowym i dolnym biegu jest klasyczną rzeką nizinną, niosącą swoje wody w obrębie szerokiej doliny. Wisła zakrzywia się i tworzy szereg ławic. Z tego powodu żegluga w niektórych regionach jest znacznie utrudniona, m.in. od Torunia do samego ujścia. Brzegi Wisły są wzmocnione, aby uniknąć osuwisk i zniszczeń.
Wiosną Wisła żywi się wodami roztopowymi, często występują powodzie, poziom wody może wzrosnąć do 10 m, co powoduje katastrofalne w skutkach powodzie i zatory lodowe. Po powodziach następują płycizny, które utrudniają żeglugę.
Reżim Wisły jest bardzo kapryśny i zależy od stanu pogody w dorzeczu zarówno samej Wisły, jak i jej karpackich dopływów. Oprócz wiosennych powodzi szczególnie silne powodzie obserwuje się w czerwcu i wrześniu, kiedy na Karpatach pada dużo deszczu.
Dlatego Wisła jest uważana za szczególną rzekę, która nie tylko różni się od innych swoimi cechami, ale także tworzy historię całej Polski.
Gospodarcza rola Wisły
We wczesnym średniowieczu Wisła odgrywała ważną rolę gospodarczą w Polsce. Rzeka była głównym szlakiem komunikacyjnym łączącym społeczności Wiślan, Lechitów i Mazowszan. Handlowano wówczas głównie solą, drewnem, zbożem i kamieniami budowlanymi. Wisła przyczyniła się do ustanowienia pierwszych silnych stosunków gospodarczych między pierwszymi społecznościami i plemionami. Już na początku XV wieku u ujścia Wisły pojawił się pierwszy port handlowy Bałtyku, a sama rzeka nabrała niemal najważniejszego znaczenia jako szlak transportowy z Polski do Europy.
Wisła w różnych okresach swojego istnienia była jednym z najpotężniejszych szlaków komunikacyjnych, to właśnie ona stała się pierwszym impulsem w rozwoju eksportu i importu Państwa. Z Warszawy przez Wisłę do różnych miast w Polsce i do Europy transportowano pszenicę i inne towary. Wzdłuż Wisły zbudowano jedne z pierwszych w Europie portów rzecznych i spichlerzy, a wody rzeki przecinały barki.
Wisła w czasie wojen i okupacji
Wisła w Warszawie – rzeka, która decydowała o przebiegu wojen i pierwszych waśni. W XIV wieku Konrad I Mazowiecki – książę Polski okresu feudalnej dewastacji i wojen, wykorzystał Wisłę do budowy zamków feudalnych, z których mniejszość przetrwała nawet do dziś. Do Warszawy Wisłą przybył też zakon krzyżacki na wojnę z Prusami.
Pod koniec XVII i na początku XIX wieku Niemcy kontrolowali jedno z ujść Wisły w pobliżu Gdańska. W czasie I wojny światowej najważniejszy szlak transportowy Polski przestał należeć do swojego kraju.
U ujścia Wisły odbyły się pierwsze walki II wojny światowej: Polska walczyła o Gdańsk, a następnie o Warszawę. Przez Wiśle przeprawiały się wojska i sprzęt. Kiedy Warszawa znajdowała się pod okupacją niemiecką, Wisła była wykorzystywana do różnych celów. Pomimo znacznych zniszczeń Warszawy, Wisła po okupacji zachowała swój pierwotny wygląd i nadal odgrywała ważną rolę gospodarczą w państwie.
